Jak długo można być podejrzanym?

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do  przesłuchania w  charakterze podejrzanego. Podejrzanym można być od wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów do skierowania do sądu aktu oskarżenia. Czas ten jest zazwyczaj tożsamy do czasu prowadzenia postępowania przygotowawczego. Ze statystyk wynika, że, np. w 2020 r. postępowań przygotowawczych, których czas trwa: powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy, było 27 882, powyżej 6 miesięcy do roku – 15 184, powyżej roku do 2 lat – 5474, powyżej 2 lat do 5 lat – 2900, ponad 5 lat – 467. Zatem w  największej ilości spraw podejrzanym jest się od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do  przesłuchania w  charakterze podejrzanego.

Art.  71  §  1 k.p.k. stanowi, że za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w  charakterze podejrzanego. Podejrzanym zostaje się z chwilą wydania przez prokuratora postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Wydanie postanowienia o  przedstawieniu zarzutów polega na sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów, niezwłocznym ogłoszeniu go podejrzanemu oraz przesłuchanie ustalonej osoby w charakterze podejrzanego.

Postanowienie takie zawiera określenie zarzucanego czynu a także jego kwalifikację prawną. Dodać można, że aby zostało wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów muszą istnieć w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku dane dostatecznie uzasadniające podejrzenie, że czyn popełniła konkretna osoba. Po  wydaniu ww. postanowienia następuje niezwłoczne ogłoszenie go podejrzanemu a później jego przesłuchanie.

Przepis art. 313 § 1 k.p.k. przewiduje odstępstwo od niezwłocznego ogłoszenia zarzutów podejrzanemu i przesłuchanie go z powodu jego nieobecności w kraju. Warto podkreślić, że nie jest wymagane aby nieobecność podejrzanego w kraju miała charakter stały czy też długotrwały. Niemniej jednak owa nieobecność nie może także mieć charakteru chwilowego bądź cyklicznego. Przepis art. 313 § 1 k.p.k. umożliwia zastosowanie skróconej formy przedstawienia zarzutów w sytuacji, gdy mimo działań podejmowanych przez organy ścigania, osoba podejrzana jest nieuchwytna ze względu na jej nieobecność w kraju. 

Mając na uwadze powyższe podejrzanym jest się od wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ogłoszenia go konkretnej osobie i przesłuchania jej w charakterze podejrzanego. Ze statystyk wynika, że, np. w 2020 r. postępowań przygotowawczych, których czas trwa: powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy, było 27 882, powyżej 6 miesięcy do roku – 15 184, powyżej roku do 2 lat – 5474, powyżej 2 lat do 5 lat – 2900, ponad 5 lat – 467. Zatem w  największej ilości spraw podejrzanym jest się od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Bycie podejrzanym oraz czas posiadania tego statusu, uzależnione jest od wielu czynników. Po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów to intensywność działania prokuratury i  organów ścigania oraz inicjatywa obrony mają wpływ na czas trwania postępowania przygotowawczego, w którym można mieć status podejrzanego.  

Kiedy podejrzany staje się oskarżonym?

Podejrzany staje się oskarżonym wtedy, gdy przeciwko niemu wniesiono akt oskarżenia do sądu właściwego do rozpoznania sprawy lub prokurator złożył co do niego wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z  oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu czyn lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Powyższe wynika wprost z art. 71 § 2 k.p.k. zgodnie z którym za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek wskazany w art. 335 § 1 lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Zatem najczęściej podejrzany staje się oskarżonym po wniesieniu przez prokuratora aktu oskarżenia do sądu. Podejrzany i oskarżony występują na różnych etapach sprawy karnej. Podejrzany jest stroną postępowania przygotowawczego (śledztwa lub dochodzenia) prowadzonego przez organy ścigania i prokuraturę. Oskarżony jest stroną postępowania jurysdykcyjnego (sądowego), prowadzonego – jak sama nazwa wskazuje – przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy. Żeby stać się oskarżonym, najpierw trzeba być podejrzanym.

Kiedy świadek staje się podejrzanym?

Instytucja świadka jest jednym z podstawowych osobowych źródeł dowodowych znanych polskiej procedurze karnej, po który zarówno prokuratora jak i organy ścigania sięgają bardzo często.

Nie każdy świadek musi zostać podejrzanym, brak jest również regulacji w kodeksie postępowania karnego, która by taką zasadę wprowadzała. Rolą świadka jest stawić się na wezwanie organów postępowania karnego oraz złożyć zeznania. Świadek może w określonych sytuacjach odmówić składania zeznań oraz uchylić się od odpowiedzi na poszczególne pytania, jeśli odpowiedź naraziłaby świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Dopiero organy ścigania dokonają analizy informacji przekazanych przez świadka, która to może doprowadzić do zmiany jego roli procesowej.

Zgodnie z art. 313 § 1 k.p.k. jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. Reasumując, świadek zapewne stanie się podejrzanym, gdy materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy uzasadni dostatecznie podejrzenie, że jest on sprawcą przestępstwa.

Na marginesie warto wspomnieć, że Sąd Najwyższy w uchwale z 14 lipca 2021 r. I KZP 5/21, odpowiadając na pytanie „Czy prawo do obrony, określone w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 6 k.p.k. dopuszcza możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 233 § 1a k.k. przesłuchiwanego w charakterze świadka sprawcy czynu zabronionego, który w  obawie przed grożącą mu odpowiedzialnością karną złożył fałszywe zeznanie?” podjął uchwałę, że nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli – realizując prawo do obrony – zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w  innym przepisie ustawy.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.