Oskarżyciel posiłkowy to pokrzywdzony, który złożył do sądu karnego I instancji oświadczenie o występowaniu w roli oskarżyciela posiłkowego. Pokrzywdzony to podmiot, którego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. W ramach postępowania przygotowawczego jest on stroną postępowania z mocy prawa, zatem może on korzystać ze wszystkich uprawnień przewidzianych w kodeksie postępowania karnego. Zupełnie inaczej wygląda jego sytuacja na etapie postępowania sądowego – jego aktywny udział jest determinowany podjęciem pewnego działania, a konkretnie złożeniem oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Oskarżyciel posiłkowy – czy warto?
Decyzja pokrzywdzonego o działaniu w ramach postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego może być podjęta do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, czyli co do zasady do czasu pierwszej rozprawy głównej – pomiędzy przesłaniem do sądu aktu oskarżenia, a odczytaniem przez prokuratora zwięzłych podstaw aktu oskarżenia. Podkreślenia wymaga fakt, że jeżeli pokrzywdzony nie złoży tego oświadczenia w powyższym terminie, to generalnie traci on uprawnienie do działania w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Nabycie statusu oskarżyciela posiłkowego jest równoznaczne z możliwością aktywnego działania w postępowaniu sądowym. Innymi słowy, wyłączne posiadanie statusu pokrzywdzonego nie uprawnia go do realizacji szeregu uprawnień procesowych przewidzianych dla stron z tego względu, że pokrzywdzony nie jest stroną postępowania karnego na etapie postępowania sądowego.
Działanie w charakterze oskarżyciela posiłkowego jest niezwykle rekomendowane, bowiem, posiadając takowy status, ma się wpływ na przebieg prowadzonego postępowania, w tym na czynności przeprowadzane przez sąd.
Zemła Szymański adwokaci sp. j.
W kontekście powyższego należy zwrócić szczególną uwagę, że oskarżyciel posiłkowy może ustanowić pełnomocnika, który jest uprawniony do wzięcia udziału w rozprawie. Dzięki temu pełnomocnik może reprezentować interesy oskarżyciela posiłkowego w toczącym się postepowaniu, a także korzystać ze wszystkich uprawnień przewidzianych dla tego podmiotu. Oznacza to, że ma on w szczególności prawo do zadawania pytań świadkom, składania wniosków istotnych z perspektywy oskarżyciela posiłkowego, a także może on korzystać z przysługującej mu inicjatywy dowodowej. To ostatnie uprawnienie jest szczególnie doniosłe, gdyż ma ono wpływ na gromadzony materiał dowodowy, który następnie oddziałuje na ustalany przez sąd stan faktyczny, co finalnie wpływa na ostateczne rozstrzygnięcie, tj. wyrok.
W kontekście uprawnień oskarżyciela posiłkowego należy zwrócić szczególną uwagę na to, iż jest on uprawniony do złożenia środka odwoławczego od wyroku pierwszej instancji. Generalnie, pokrzywdzony jest pozbawiony tego prawa, zatem nawet w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, nie może on przedstawić jakiejkolwiek polemiki z orzeczeniem. W tej sytuacji jest on zależny do oskarżyciela publicznego, tj. prokuratora, który posiada prawo do złożenia apelacji od rozstrzygnięcia sądu. Tak naprawdę, możliwość złożenia apelacji od wyroku jest wystarczającym argumentem przemawiającym za koniecznością działania w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. W sytuacji przeciwnej, osoba, która została pokrzywdzona przestępstwem nie ma wpływu na przebieg prowadzonego postępowania i nie może nawet apelować od wadliwego wyroku sądu pierwszej instancji.
Kto może być oskarżycielem posiłkowym?
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego, tj. prokuratora. Z kolei pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub narażone, a także inne podmioty wskazane w kodeksie postępowania karnego. Pokrzywdzony może do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego złożyć oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Ustawa procesowa nie wskazuje, w jakiej formie takie oświadczenie może być złożone, czyli może być ono złożone zarówno w formie pisemnej oraz ustnej – do protokołu.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.
-
Oskarżyciel posiłkowy może w trakcie postępowania sądowego składać zeznania, tak jak świadek. Oskarżyciel posiłkowy może być jednocześnie świadkiem w postępowaniu karnym.
-
Udział oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym jest bezkosztowy. Oskarżyciel posiłkowy nie ponosi dodatkowych kosztów występowania w sprawie karnej.
-
Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego zgodnie z przepisem należy złożyć do sądu po otrzymaniu informacji o przesłaniu informacji o wniesieniu aktu oskarżenia przez prokuraturę. Prokuratura zawiadomi pokrzywdzonego o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu.
