Prawa Zatrzymanego?

Osoba zatrzymana przez organy ścigania ma konkretne prawa i obowiązki. Do najważniejszych z praw zalicza się prawo do poinformowania o podstawach zatrzymania, prawo do adwokata, prawo do pomocy medycznej oraz prawo do bycia zatrzymanym maksymalnie na 48 godzin, liczone co do minuty, jeśli prokurator nie wniesie w tym czasie o tymczasowe aresztowanie osoby zatrzymanej.

Zatrzymany w postępowaniu karnym jest osobą, w której kierunku Prokuratura i organy ścigania wymierzyły swoje działania, mając na celu pociągnięcie do odpowiedzialności karnej. Zatrzymanie jest środkiem niezwykle dolegliwym, gdyż zatrzymany zostaje pozbawiony wolności i od tej pory to organy ścigania decydują o miejscu jego przebywania. Postępowanie karne ma charakter represyjny, z doniesień medialnych wiemy, że częstokroć obarczone jest błędem, którego efektem może być pozbawienie wolności niewinnej osoby.

Dlatego też niezmiernie ważnym jest, żeby zatrzymany był świadomy przysługujących mu praw w postępowaniu karnym – gdyż od początku kontaktu z organami ścigania, bierność oraz nieznajomość przepisów może mu zaszkodzić i rzutować na całą sprawę karną. Poniżej najważniejsze z praw zatrzymanego.

Zatrzymany ma prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym

Organy ścigania są zobowiązane do natychmiastowego poinformowania zatrzymanego o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach (art. 244 § 2 k.p.k.). Każdy zatrzymany ma prawo do bycia wysłuchanym, ale i do milczenia.

Art. 244 § 2 k.p.k. stanowi, że zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach.

Zatrzymany ma prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie (art. 244 § 3 k.p.k.)

Zatrzymany nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74 § 1). Również w trakcie czynności zatrzymania, zatrzymany nie ma obowiązki składać jakichkolwiek oświadczeń w związku z jego zatrzymaniem. O tym prawie należy go pouczyć.

Art. 244 § 3 k.p.k. stanowi, że protokół zatrzymania powinien zawierać ewentualne oświadczenia zatrzymanego oraz informację o przysługujących mu prawach. Do jednego z najważniejszych praw zatrzymanego zalicza się prawo do odmowy składania oświadczeń we własnej sprawie.

Zatrzymany ma prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nim rozmowy (art. 245 § 1 k.p.k.)

Zatrzymany w procesie karnym ma prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nim rozmowy.

Z praktyki kancelarii wynika, że w większości przypadków kontakt z adwokatem sprowadza się do umożliwienia wskazania przez zatrzymanego numeru telefonu w telefonie komórkowym, pod którym będzie można powiadomić właściwego adwokata o sytuacji zatrzymanego. Częstokroć to funkcjonariusze Policji przekazują taką informację, a kontakt zatrzymanego realizowany jest dopiero w warunkach izolacji, np. w tzw. PDOZ właściwej jednostki Policji (Pomieszczeniu dla osób zatrzymanych), ale bezpośrednio przed czynnością przesłuchania zatrzymanego w charakterze podejrzanego.

Jak to zostało już podkreślone we wpisie „Prawa i obowiązku podejrzanego?” Sprawa karna jest polem, na którym ścierają się interesy oskarżyciela publicznego – Prokuratora – oraz podejrzanego i oskarżonego, przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie karne. Prawo do obrony, to zestaw uprawnień, na które składa się m.in. i przede wszystkim porozumiewanie się z obrońcą podczas nieobecności innych osób lub korespondencyjnie (art. 73 k.p.k.)

W wyjątkowych jedynie sytuacjach Prokurator – nie Policjant czy przedstawiciel innych służb – może zastrzec w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. Prokurator z tych samych powodów może zastrzec kontrolę korespondencji z obrońcą, jednak zastrzeżenie to nie może trwać dłużej niż 14 dni od daty tymczasowego aresztowania.

Zatrzymany powinien żądać udziału w przesłuchaniu ustanowionego w sprawie obrońcy, a organy ścigania powinny w sposób rzeczywisty powiadomić o tym fakcie obrońcę oraz umożliwić mu przystąpienie do tej czynności (art. 301 k.p.k.)

Jeżeli zatrzymany nie zna wystarczająco języka polskiego – prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 72 § 1)

Zatrzymany niewładający w wystarczającym stopniu językiem polskim powinien zostać poinformowany o prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza.

Przeczytaj też: Oskarżyciel posiłkowy - kto to?

Tłumacza należy wezwać do czynności z udziałem zatrzymanego. Na jego wniosek lub jego obrońcy tłumacza należy wezwać również w celu porozumiewania się zatrzymanego z obrońcą w związku z czynnością, do udziału której zatrzymany (podejrzany) jest uprawniony.

Zatrzymany ma prawo do odpisu protokołu zatrzymania (art. 244 § 3 k.p.k.)

Zgodnie z art. 143 § 2 k.p.k. w zw. z art. 244 § 3 k.p.k. z czynności zatrzymania należy sporządzić protokół.

Protokół zatrzymania musi zawierać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.

Zatrzymanemu przysługuje prawo do natychmiastowego otrzymania odpisu protokołu zatrzymania.

Zatrzymany ma prawo do zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny, o zatrzymaniu (art. 245 § 2, art. 261 § 1, § 2 i § 3).

Konsekwencją zatrzymania jest pozbawienie wolności zatrzymanego, odizolowanie go od społeczeństwa, pozbawienie go możliwości kontaktu ze światem zewnętrznym, celem zabezpieczenia toku postępowania karnego na jego najwcześniejszym etapie.

Zatrzymany ma prawo do powiadomienia o zatrzymaniu osoby dla niego najbliższej, lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódczy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego, za które jest on odpowiedzialny. Często organy ścigania podejmują jedynie iluzoryczne starania, sprowadzające się do jednej próby połączenia telefonicznego, celem jedynie iluzorycznej próby zagwarantowania zatrzymanemu przysługujących mu praw.

Z praktyki kancelarii wynika, że w większości sytuacji to osoby najbliższe dla zatrzymanego podejmują kontakt z Kancelarią, celem zagwarantowania zatrzymanemu realizacji prawa do obrony.

Jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim – ma prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa – prawo do kontaktu z przedstawicielem państwa, w którym zatrzymany mieszka na stałe (art. 612 § 2).

Zatrzymany ma prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie

Zatrzymany w terminie 7 dni od dnia zatrzymania powinien wnieść zażalenie do sądu właściwego dla miejsca zatrzymania, za pośrednictwem organu dokonującego zatrzymania. W zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania (art. 246 § 1).

Z doświadczenia kancelarii wynika, że do najczęstszych naruszeń, skutkujących stwierdzeniem przez sąd braku prawidłowości zatrzymania zaliczyć należy utrudnienie kontaktu z obrońcą oraz iluzoryczne podjęcie próby realizacji żądania zatrzymanego o zawiadomieniu o zatrzymaniu adwokata.

Zatrzymany ma prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. (art. 248 § 1 i § 2).

Proces karny na jego wczesnym etapie, zaraz po zatrzymaniu, jest walką z czasem, zarówno po stronie organów ścigania, jak i obrony. Organy ścigania podejmują wszelkie czynności celem zgromadzenia materiału dowodowego, natomiast obrona skupia się na zagwarantowaniu zatrzymanemu realizacji jego praw, gromadzeniu materiału dowodowego korzystnego dla zatrzymanego oraz często kontakcie z osobami najbliższymi dla zatrzymanego.

Art. 41 Konstytucji RP stanowi, że Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.

Zgodnie z treścią art. 248 § 1 k.p.k. zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.

Przeczytaj też: Postępowanie karne - co to jest?

Art. 248 § 2 k.p.k. stanowi, że zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania albo nie ogłoszono mu tego postanowienia na posiedzeniu przeprowadzonym w sposób określony w art. 250 § 3b. Należy pamiętać, że odmowa przyjęcia postanowienia o tymczasowym aresztowaniu przez zatrzymanego – wtedy już podejrzanego – nie uniemożliwia jego wykonania, w tym przypadku na odwrocie postanowienia zostanie uczyniona adnotacja o przyczynie braku pokwitowania przez podejrzanego i takie postanowienie uważa się za doręczone.

Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.

Zatrzymany ma prawo do niezbędnej pomocy medycznej.

Każdy zatrzymany ma prawo do niezbędnej pomocy medycznej. Jakiekolwiek problemy zdrowotne, zarówno te znane zatrzymanego, jak i występujące w związku z zatrzymaniem, powinny zostać zakomunikowane organom ścigania. Funkcjonariusze są zobowiązaniu do zapewnienia pieczy na życiem i zdrowiem zatrzymanego, w razie potrzeby powinni udać się do najbliższej jednostki medycznej, udzielenia zatrzymanemu pierwszej pomocy medycznej lub przyzwania jednostki pogotowia ratunkowego.

W ocenie kancelarii, również w sytuacji przyjmowania przez zatrzymanego na stałe leków, w związku z prowadzonym leczeniem, ma on prawo posiadania przy sobie w warunkach osadzenia kompletu leków, celem kontynuowania leczenia farmakologicznego. Powyższe ma szczególne zastosowanie w przypadku chorób neurologicznych oraz problemów kardiologicznych.

Obowiązki zatrzymanego?

Jeśli jesteś zatrzymany w postępowaniu karnym, to musisz pamiętać, że ciążą na Tobie również określone obowiązku w trakcie sprawy karnej, a niewywiązanie się z części z nich może skutkować zastosowaniem wobec podejrzanego środków zapobiegawczych, w tym o charakterze izolacyjnym – tymczasowego aresztowania.

Każdy zatrzymany zobowiązany jest poddać się:

1) oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała, pobraniu odcisków palców, fotografowaniu oraz okazaniu innym osobom (art. 74 § 2 pkt 1);

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że nie zagraża to zdrowiu, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne (zwłaszcza pobranie krwi, włosów lub wydzielin organizmu, np. śliny); badania powinny być przeprowadzone przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia (art. 74 § 2 pkt 2);

3) pobraniu przez policjanta lub inną uprawnioną osobę wymazu ze śluzówki policzków, o ile jest to konieczne i nie zagraża zdrowiu (art. 74 § 2 pkt 3).

4) przeszukaniu, w trakcie którego za przedmioty istotne dla postępowania, a tym samym zatrzymane, mogą zostać uznane telefon komórkowi lub inne urządzenia służące komunikacji, papierosy, leki, przedmioty niebezpieczne, pieniądza i inne wartościowe przedmioty. Zatrzymany nie jest zobowiązany do dobrowolnego wydawania tych przedmiotów, czy odblokowywania dostępu do telefonu komórkowego.

/Większość zatrzymanych nie wie, że nie muszą dawać organom ścigania próbek swojego pisma ręcznego, które to mogą ostatecznie stanowić dowód winy. Wielu klientów jest zaskoczonych tą informacją, której z premedytacją nie ujawniają organy ścigania/

Czy zatrzymany ma prawo do telefonu?

Zatrzymany ma prawo do wykonania telefonu, tj. żądania powiadomienia o zatrzymaniu osoby dla niego najbliższej, lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódczy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego, za które jest on odpowiedzialny. Często organy ścigania podejmują jedynie iluzoryczne starania, sprowadzające się do jednej próby połączenia telefonicznego, celem jedynie wykazania próby zagwarantowania zatrzymanemu przysługujących mu praw. Telefon „w imieniu zatrzymanego” wykonują zazwyczaj funkcjonariusze dokonujący zatrzymania konkretnej osoby.

W ramach prawa do telefonu, zatrzymany ma prawo do żądania kontaktu z adwokatem, które częstokroć sprowadza się jedynie do podjęcia próby zadzwonienia przez funkcjonariuszy Policji do adwokata wskazanego przez zatrzymanego w trakcie czynności z jego udziałem. Wyjątkowo rzadko zdarza się, aby to zatrzymany otrzymał od funkcjonariuszy słuchawkę telefonu, celem poinformowania rozmówcy o swojej sytuacji.

Przeczytaj też: Adwokat sprawa karna

Prawo zatrzymanego do kontaktu z adwokatem?

Zatrzymany w procesie karnym ma prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nim rozmowy.

Z praktyki kancelarii wynika, że w większości przypadków kontakt z adwokatem sprowadza się do umożliwienia wskazania przez zatrzymanego numeru telefonu w telefonie komórkowym, pod którym będzie można powiadomić właściwego adwokata o sytuacji zatrzymanego.

Częstokroć to funkcjonariusze Policji przekazują taką informację, a kontakt zatrzymanego realizowany jest dopiero w warunkach izolacji, np. w tzw. PDOZ właściwej jednostki Policji (Pomieszczeniu dla osób zatrzymanych), ale bezpośrednio przed czynnością przesłuchania zatrzymanego w charakterze podejrzanego.

W wyjątkowych jedynie sytuacjach Prokurator – nie Policjant czy przedstawiciel innych służb – może zastrzec w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. Prokurator z tych samych powodów może zastrzec kontrolę korespondencji z obrońcą, jednak zastrzeżenie to nie może trwać dłużej niż 14 dni od daty tymczasowego aresztowania.

Jakie mam prawa przy zatrzymaniu przez policje?

Zatrzymanemu w postępowaniu karnym przysługują wymienione poniżej uprawnienia:

Prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym (art. 244 § 2).
Prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie (art. 244 § 3).
Prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym i bezpośredniej z nim rozmowy (art. 245 § 1).
Jeżeli zatrzymany nie zna wystarczająco języka polskiego – prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza
(art. 72 § 1).
Prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania (art. 244 § 3).
Prawo do zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny,
o zatrzymaniu (art. 245 § 2, art. 261 § 1, § 2 i § 3). O zatrzymaniu Policja zawiadamia organ prowadzący przeciwko oskarżonemu postępowanie w innej sprawie, o ile o nim wie (art. 261 § 2a).
Jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim – prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa – prawo do kontaktu
z przedstawicielem państwa, w którym zatrzymany mieszka na stałe (art. 612 § 2). Jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Polską a państwem, którego zatrzymany jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez jego prośby.
Prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania. W zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania (art. 246 § 1).
Prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. W wypadku przekazania do sądu zatrzymany zostanie zwolniony, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania nie zostanie mu doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (art. 248 § 1 i § 2).
Dostęp do niezbędnej pomocy medycznej.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.