Świadek koronny – kto to?

Świadek koronny to podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka na zasadach i w trybie określonym w ustawie o świadku koronnym. W rzeczywistości jest to osoba, która ujawnia szczegóły popełnienia czynu zabronionego przez siebie oraz inne osoby, po to by skorzystać z dobrodziejstwa procesowego w postaci złagodzenia wymierzonej kary czy nawet uniknięcia jakiejkolwiek odpowiedzialności karnej. Instytucją znacznie powszechniejszą jest tzw. mały świadek koronny („szczęśćdziesiątka”). Największym problemem wymiaru sprawiedliwości są świadkowie koronni oraz sześćdziesiątki, którzy świadomie pomawiają innych o popełnienie przestępstw, które nie miały miejsca.

Świadek koronny – co to znaczy?

Świadkowie koronni oraz mali świadkowie koronni, to w większości przypadków „skruszeni” przestępcy, którzy składając obciążające wyjaśnienia i zeznania liczą na złagodzenie kary.

Nabycie statusu świadka koronnego uregulowanego w ustawie o świadku koronnym jest uzależnione od spełnienia pewnych przesłanek.

Po pierwsze taka osoba musi do chwili wniesienia aktu oskarżenia przekazać organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im.

Oznacza to, że osoba, która działała wspólnie i w porozumieniu w celu popełnienia przestępstw, składa obciążające i pomawiające inne osoby zeznania, w których opisuje szczegóły popełnionych czynów zabronionych. Takie zeznania złożone przed organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze muszą być następnie powtórzone przed sądem, który będzie prowadził postepowanie dotyczące wskazywanych przez świadka koronnego czynów. Po drugie osoba usiłująca nabyć status świadka koronnego jest zobligowana do ujawnienia swojego majątku oraz znanego mu majątku pozostałych sprawców ujawnianych przez niego czynów zabronionych. Oprócz tego, organ prowadzący postępowanie może uzależnić nabycie statusu świadka koronnego od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz naprawienia szkody nimi wyrządzonej. Jednak, ta ostatnia przesłanka ma charakter fakultatywny, więc potrzeba jej spełnienia jest uzależniona od woli organu prowadzącego postępowanie.

Ustawa o świadku koronnym wskazuje również kilka przesłanek negatywnych, tj.  takich, które uniemożliwiają nabycie tego statusu. Z dobrodziejstwa tego statusu nie może skorzystać podejrzany, który usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu takiej zbrodni, nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego albo kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Jeżeli organ procesowy posiada wiedzę, że osoba usiłująca nabyć status świadka koronnego zrealizowała którykolwiek z tych warunków, to nawet w przypadku współpracy z organami ścigania, nie może ona uzyskać statusu świadka koronnego.

Rzeczywistym efektem nabycia statusu świadka koronnego jest złagodzenie orzeczonej kary, czy nawet całkowite uniknięcie odpowiedzialności karnej przez tego świadka. Oczywiście, aby doszło do odstąpienia od wymierzenia kary, zeznania złożone przez taką osobę muszą doprowadzić do ujawnienia obszernego procederu przestępczego. W wyniku nabycia powyższego statusu, świadek koronny jest zobligowany składać zeznania w postępowaniach, które będą dotyczyć ujawnionych przez niego przestępstw. W takowym postępowaniu nie przysługuje mu prawo odmowy składania zeznań oraz nie może on odmówić odpowiedzi na pytanie. Warto jednak wskazać, że sam świadek koronny może jednak złożyć wniosek o wyłącznie jawności postępowania na czas jego przesłuchania.

„Skruszeni” przestępcy w większości przypadku nadużywają instytucji świadka koronnego i małego świadka koronnego pomawiając inne osoby o przestępstwa, których te nie popełniły, albo tworząc skalę działalności przestępczej, która nigdy nie miała miejsca.

Sądy karne oraz Sąd Najwyższy w swym orzecznictwie wskazują na potrzebę ostrożnej i szczególnie wnikliwej weryfikacji dowodu z pomówienia.

Czym się różni mały świadek koronny od świadka koronnego?

Obecnie nabycie statusu świadka koronnego jest niezwykle rzadkie – znacznie bardziej popularne jest uzyskanie statusu tzw. małego świadka koronnego (tzw.  sześćdziesiątki). Niniejsza instytucja jest uregulowana w kodeksie karnym, a polega ona na nadzwyczajnym złagodzeniu kary lub nawet jej warunkowym zawieszeniu w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.

Uzyskanie statusu małego świadka koronnego jest zdecydowanie mniej sformalizowane niż nabycie statusu świadka koronnego. Osoba decydująca się na współpracę z organami ścigania w ten sposób, składa niekorzystne dla innych osób zeznania, w ramach których ujawnia ona istotne okoliczności popełnienia przestępstw. W wyniku tego, korzysta ona z dobrodziejstwa procesowego, ponieważ wymierzona tej osobie kara będzie złagodzona lub jej wykonanie zostanie warunkowo zawieszone. Taka osoba następnie składa zeznania w postępowaniach dotyczących ujawnionych przez nią czynów zabronionych, gdzie jest ona zobowiązana do ponownego złożenia obciążających zeznań.

Zazwyczaj mali świadkowie koronni oraz świadkowie koronni pojawiają się w  najpoważniejszych sprawach prowadzonych przez Kancelarię.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.