Orzeczenie bezwzględnej kary pozbawienia wolności nie musi oznaczać, że skazany będzie musiał odbyć ją w zakładzie karnym – po spełnieniu kilku warunków możliwe jest bowiem odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego. Wówczas, odbywanie kary pozbawienia wolności ma miejsce w domu skazanego (nie trzeba być jego właścicielem), a skazany może uczęszczać do pracy czy prowadzić działalność gospodarczą – może bowiem opuszczać dom w godzinach wskazanych przez sąd w postanowieniu. Odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego jest równorzędną formą odbywania tej kary – tu także skazany może starać się o udzielenie przerwy w karze czy o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary.
Kara w systemie dozoru elektronicznego
Kara w systemie dozoru elektronicznego polega na odbywaniu kary pozbawienia wolności we własnym domu, zamiast w zakładzie karnym. Odbywanie kary w ten sposób polega na tym, że w określonym czasie dnia, skazany powinien przebywać w domu (w zasięgu urządzenia kontrolującego jego miejsce pobytu), a w określonych godzinach będzie mógł opuścić swoje miejsce zamieszkania.
Co istotne, w wyroku skazującym sąd nie określa, że kara będzie odbywana w systemie dozoru elektronicznego – to w odrębnym postępowaniu sąd penitencjarny, w postanowieniu, wyraża zgodę na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.
W celu odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego Służba Więzienna zainstaluje w domu skazanego urządzenie, które będzie kontrolowało, czy skazany przebywa w domu w określonych godzinach.
Generalną zasadą jest, że żeby sąd wyraził zgodę na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego, wszyscy dorośli domownicy skazanego muszą wyrazić na to zgodę. Wyjątkowo, sąd może jednak udzielić zgody na wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego skazanemu pomimo braku zgody jednego lub większej liczby jego domowników, jeżeli nie będzie się to wiązało z nadmiernymi trudnościami dla tej osoby, a jej prywatność zostanie naruszona jedynie w nieznacznym stopniu. Jeżeli sąd udzieli zgody na wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego mimo braku zgody domownika, niewyrażający zgody domownik będzie mógł wnieść zażalenie na postanowienie zezwalające na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego.
Komu przysługuje dozór elektroniczny – jakie warunki muszą być spełnione, by odbyć karę w systemie dozoru elektronicznego?
Nie każda kara pozbawienia wolności może zostać odbyta w systemie dozoru elektronicznego. Zgoda na system dozoru elektronicznego może zostać udzielona w dwóch sytuacjach:
- orzeczona kara pozbawienia wolności nie jest surowsza niż rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
- na ostatnie 6 miesięcy odbywania kary – jeżeli kara jest niższa niż 3 lata pozbawienia wolności.
Oprócz tego, ustawodawca wprowadził wiele warunków, które muszą zostać spełnione, by sąd wyraził zgodę na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego:
- zgoda wszystkich dorosłych domowników (z wyżej opisanymi wyjątkami),
- posiadanie przez skazanego stałego miejsca zamieszkania,
- nie zachodzą warunki z art. 64 § 2 k.k., 64a k.k. lub art. 65 § 1 i 2 k.k. – czyli odpowiednio, sprawca nie został skazany w warunkach recydywy wielokrotnej, powrotu do przestępstwa po skazaniu za zbrodnię zabójstwa w związku ze zgwałceniem lub za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, czy sprawca nie został skazany za uczynienie sobie stałego źródła dochodu z przestępstwa lub za popełnienie przestępstwa w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym,
- warunki techniczne nie stoją na przeszkodzie odbywaniu kary w systemie dozoru elektronicznego (możliwe będzie podłączenie przez Służbę Więzienną systemu, kontrolującego miejsce pobytu skazanego – chodzi tu o kwestie techniczne).
O udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ubiegać może się zarówno skazany, który jeszcze nie rozpoczął odbywania kary, jak i skazany, który znajduje się w zakładzie karnym. Jeżeli skazany przebywa na wolności, warto zwrócić się do sądu penitencjarnego o wstrzymanie wykonania wyroku, na podstawie art. 9 § 4 k.k.w. W praktyce, uzyskanie wstrzymania wykonania kary może być dobrym prognostykiem na przyszłość, w zakresie uwzględnienia przez sąd wniosku o zgodę na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego.
Postępowanie w przedmiocie zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego jest dwuinstancyjne – od postanowienia sądu penitencjarnego przysługuje zażalenie do właściwego sądu apelacyjnego.
Jeżeli wymierzona skazanemu kara nie przekracza 4 miesięcy pozbawienia wolności, a skazany rozpoczął jej odbywanie w zakładzie karnym, zgodę na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego – zamiast sądu – może wyrazić komisja penitencjarna.
Przerwa w karze i warunkowe przedterminowe zwolnienie przy odbywaniu kary w systemie dozoru elektronicznego
Wbrew temu, co wskazał jeden z sądów penitencjarnych w prowadzonej przez kancelarię sprawie, że kara pozbawienia wolności odbywana w zakładzie karnym ma tyle wspólnego z karą pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ile krzesło z krzesłem elektrycznym (postanowienie to zostało później uchylone w toku kontroli odwoławczej, a klient kancelarii finalnie uzyskał zgodę na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego), odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest równoznacznym sposobem odbywania kary pozbawienia wolności. Oznacza to także, że skazanemu przysługuje prawo do ubiegania się o przerwę w karze, czy o udzielenie warunkowego, przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary.
Przydatne przepisy – system dozoru elektronicznego
[Warunki udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego]
§ 1. Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:
1) 3 wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2, art. 64a lub art. 65 § 1 i 2 Kodeksu karnego;
2) odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
3) skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
4) osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3;
5) odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1.
§ 2. Skazanemu, który nie rozpoczął wykonywania kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym.
§ 3. Skazanemu, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego pozostałej części kary, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.
§ 4. Sąd może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego pomimo braku zgody, o której mowa w art. 43h § 3, jeżeli wykonanie kary w systemie dozoru elektronicznego w sposób oczywisty nie wiąże się z nadmiernymi trudnościami dla osoby, która tej zgody nie wyraziła, i narusza jej prywatność jedynie w nieznacznym stopniu.
§ 5. Na postanowienie, o którym mowa w § 4, osobie, która nie wyraziła zgody, przysługuje zażalenie.
§ 6. Przepisy § 1-5 stosuje się odpowiednio do skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno:
1) nieprzekraczających w sumie 1 roku i 6 miesięcy,
2) których suma jest niższa niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy
– 4 a żadna kara nie została orzeczona za przestępstwo popełnione w warunkach przewidzianych w art. 64 § 2 lub art. 64a Kodeksu karnego.
Art. 43lb. [Stosowanie przepisów w przypadku zastępczej kary pozbawienia wolności]
Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się także do skazanego, wobec którego orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe lub karę pozbawienia wolności orzeczoną w warunkach, o których mowa w art. 37b lub w art. 87 § 2 Kodeksu karnego.
Art. 43lc. [Orzekanie na wniosek]
W sprawach o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny orzeka na wniosek skazanego lub na wniosek jego obrońcy, prokuratora, sądowego kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego.
Art. 43ld. [Złożenie wniosku; uzasadnienie; dołączenie pisemnej zgody]
§ 1. Wniosek, o którym mowa w art. 43lc, wraz z uzasadnieniem, składa się na piśmie.
§ 2. Uzasadnienie wniosku zawiera wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 43la § 1-4.
§ 3. Do wniosku złożonego przez skazanego, jego obrońcę, prokuratora lub sądowego kuratora zawodowego dołącza się zgodę, o której mowa w art. 43h § 3. W przypadku wniosku składanego przez dyrektora zakładu karnego zgodę taką uzyskuje na zasadach określonych w art. 43h § 4 i 5 sąd penitencjarny orzekający w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.
§ 4. Sąd penitencjarny wydaje postanowienie w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku.
Art. 43le. [Posiedzenie sądu penitencjarnego]
§ 1. Jeżeli wniosek o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego dotyczy skazanego, który odbywa już karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym, posiedzenie sądu penitencjarnego odbywa się w tym zakładzie, w którym skazany przebywa.
§ 2. Sąd penitencjarny wysłuchuje przedstawiciela administracji zakładu karnego co do celowości udzielenia zezwolenia.
§ 3. Udział prokuratora w posiedzeniu o udzielenie zezwolenia jest obowiązkowy.
Art. 43lf. [Ustalenie warunków technicznych]
§ 1. Przed wydaniem postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny ustala, czy na przeszkodzie udzieleniu zezwolenia nie stoją warunki techniczne. W tym celu sąd żąda nadesłania informacji od podmiotu dozorującego.
§ 2. Jeżeli udzieleniu zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego stoją na przeszkodzie warunki techniczne, sędzia penitencjarny pozostawia wniosek bez rozpoznania.
Art. 43lg. [Wysłuchanie skazanego]
Przed wydaniem postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny wysłuchuje skazanego lub jego obrońcę, sądowego kuratora zawodowego, jeżeli składał wniosek o zezwolenie, o którym mowa w art. 43la § 1, oraz przedstawiciela skazanego, o którym mowa w art. 42.
Art. 43lh. [Treść i doręczenie postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego]
§ 1. W postanowieniu o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny:
1) określa miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania nałożonych obowiązków oraz rodzaj podlegających zainstalowaniu środków technicznych;
2) wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego podmiotowi dozorującemu gotowości do zainstalowania rejestratora stacjonarnego lub przenośnego lub nadajnika.
§ 2. Przepis art. 43k § 2 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio.
§ 3. O terminie, o którym mowa w § 1 pkt 2, sędzia penitencjarny zawiadamia sądowego kuratora zawodowego, jeżeli nie brał on udziału w posiedzeniu sądu penitencjarnego, a także podmiot dozorujący.
§ 4. Odpis postanowienia sądu penitencjarnego doręcza się sądowemu kuratorowi zawodowemu i podmiotowi dozorującemu.
§ 5. O wydaniu postanowienia sędzia penitencjarny niezwłocznie zawiadamia pokrzywdzonego, jego przedstawiciela ustawowego lub osobę, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, jeżeli złożyli wniosek, o którym mowa w art. 168a.
Art. 43li. [Kara wykonywana w systemie dozoru elektronicznego a wyrok łączny]
W przypadku objęcia wyrokiem łącznym kary pozbawienia wolności wykonywanej w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny z urzędu uchyla zezwolenie na odbycie tej kary w tym systemie, co nie stoi na przeszkodzie jednoczesnemu udzieleniu zezwolenia na odbycie kary łącznej pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zachodzą warunki określone w art. 43la § 1.
Art. 43lj. [Zażalenie]
§ 1. Na postanowienie sądu penitencjarnego, o którym mowa w art. 43lh § 1, zażalenie przysługuje skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego, jeżeli składali wniosek o udzielenie zezwolenia.
§ 1a. Jeżeli prokurator oświadczy, najpóźniej na posiedzeniu po ogłoszeniu postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, że sprzeciwia się udzieleniu zezwolenia, postanowienie, o którym mowa w art. 43lh § 1, staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia.
§ 2. Zażalenie, o którym mowa w § 1, niezwłocznie przekazuje się wraz z aktami sprawy sądowi odwoławczemu, który rozpoznaje sprawę najpóźniej w terminie 7 dni od daty wpływu zażalenia wraz z aktami sprawy do tego sądu.
Art. 43lk. [Zażalenie na postanowienie odmowne]
Na postanowienie sądu penitencjarnego o odmowie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego przysługuje zażalenie skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego, jeżeli składali wniosek o udzielenie zezwolenia; przepis art. 43lj § 2 stosuje się odpowiednio.
Art. 43ll. [Ponowny wniosek o udzielenie zezwolenia]
Ponowny wniosek skazanego lub jego obrońcy o udzielenie zezwolenia, o którym mowa w art. 43la, w tej samej sprawie, złożony przed upływem 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia o odmowie udzielenia tego zezwolenia, pozostawia się bez rozpoznania.
foto: https://sw.gov.pl/jednostka/biuro-dozoru-elektronicznego
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.
