Zażalenie to środek odwoławczy w którym kwestionuje się zasadność wydanego przez sąd postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Na postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania lub od daty doręczenia tego postanowienia podejrzanemu, jeżeli nie był obecny na posiedzeniu.
Tymczasowe aresztowanie to najsurowszy środek zapobiegawczy, stosowany w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez podejrzanego/oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. Polega on na izolacji podejrzanego w trakcie trwającego postępowania, na czas oznaczony w postanowieniu sądu. Izolacja polega na umieszczeniu podejrzanego w areszcie śledczym.
Zażalenie na tymczasowe aresztowanie – termin?
Zażalenie na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wnosi się w terminie 7 dni od ogłoszenia postanowienia, jeżeli strona była obecna przy ogłoszeniu albo 7 dni od dnia doręczenia jej postanowienia.
Termin na wniesienie zażalenia na tymczasowe aresztowanie biegnie osobno dla podejrzanego oraz dla jego obrońcy. Odpis postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania zostaje doręczony podejrzanemu po ogłoszeniu tego postanowienia.
Art. 252 § 1 k.p.k. stanowi, że na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania – środka zapobiegawczego – przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zasady ogólne, o których mowa w art. 252 k.p.k. znajdują się Rozdziale 50 kodeksu postępowania karnego, dotyczącym zażaleń i sprzeciwów.
Art. 252.
§ 1. Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.
§ 3. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego sąd rozpoznaje niezwłocznie, z tym że zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami.
Zgodnie z art. 460 k.p.k. zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia.
Art. 460. [Termin wniesienia]
Zażalenie lub sprzeciw wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia. Dotyczy to również zażalenia na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat; jeżeli jednak odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie na piśmie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku, zażalenie można wnieść w terminie przewidzianym do wniesienia apelacji.
Powyższe potwierdza stanowisko wyrażone przez sądu powszechne, w sprawach, dotyczących stosowania i przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania.
Zgodnie z art. 460 § 1 k.p.k. zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia. Z kolei art. 100 § 4 k.p.k. stanowi, iż postanowienie albo zarządzenie, od którego przysługuje środek odwoławczy, doręcza się podmiotom uprawnionym do wniesienia tego środka, a postanowienie kończące postępowanie, jego stronom, chyba że były obecne przy ogłoszeniu postanowienia albo zarządzenia. Stosownie zaś do brzmienia art. 140 k.p.k. jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa nakazuje doręczać stronom, doręcza się również obrońcom, pełnomocnikom i ustawowym przedstawicielom. W niniejszej sprawie obrońca podejrzanego był obecny na posiedzeniu.
Wskazać należy, iż choć odpis postanowienia Sądu, stosownie do treści art. 140 k.p.k., winien zostać wysłany także do obrońcy podejrzanego, to jednak nie sposób wywodzić, że termin do złożenia zażalenia na to postanowienie winien w takiej sytuacji być liczony od daty doręczenia obrońcy odpisu tego orzeczenia.- Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 31 lipca 2018 r., II AKz 493/18.
W przypadku posiedzenia w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania, jeśli na terminie posiedzenia obecny był obrońca, a podejrzany nie został na nie sprowadzony, sąd powinien doręczyć mu odpis postanowienia o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania.
W sytuacji, gdy strona nie była obecna na posiedzeniu, zaś uczestniczył w nim obrońca, orzeczenie należy doręczyć zarówno stronie, jak i jej obrońcy i w takim przypadku 7-dniowy termin do wniesienia przez obrońcę zażalenia na to postanowienie należy liczyć obrońcy od tej właśnie daty, a więc od dnia doręczenia postanowienia obrońcy, jako także uprawnionemu do otrzymania postanowienia, a nie od daty doręczenia postanowienia oskarżonemu – Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 marca 2019 r., II AKz 84/19.
Warto dodać, że w sytuacji gdy zostanie wydane postanowienie o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania na posiedzeniu, na którym był obecny podejrzany lub oskarżony i zostanie on pouczony o środkach zaskarżenia, jednakże złoży wówczas wniosek – w trybie art. 157 k.p.k. – o doręczenie mu odpis postanowienia w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania to termin ten nie zacznie biegu od doręczenia oskarżonemu odpisu postanowienia, a od dnia ogłoszenia postanowienia, na którym był obecny .
Złożenie przez oskarżonego wniosku o doręczenie mu odpisu postanowienia w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz prawidłowe doręczenie tegoż orzeczenia przez sąd meriti, nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia zażalenia na to postanowienie, jeżeli ogłoszono je na rozprawie w obecności oskarżonego. Zatem nie uprawnia to strony do wniesienia zażalenia – w tym niejako „dodatkowym” terminie – liczonym od daty doręczenia odpisu postanowienia (arg. ex art. 252 § 1 w zw. z art. 460 w zw. z art. 100 § 1 i § 4 k.p.k.) – Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 16 grudnia 2015 r., II AKz 461/15
Kto może wnieść zażalenie na tymczasowe aresztowanie?
Zażalenie na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Niewątpliwie taką osobą jest osoba wobec której zastosowano tymczasowe aresztowanie. Obok podejrzanego, również i jego obrońca może sporządzić i wnieść zażalenie na postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania.
Art. 459. [Postanowienia podlegające zaskarżeniu]
§ 1. Zażalenie przysługuje na postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka zabezpieczającego oraz na inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie.
§ 3. Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Tymczasowe aresztowanie jest środkiem zapobiegawczym o charakterze izolacyjnym. Zgodnie z przepisem art. 252 § 1 -3 k.p.k. zażalenie przysługuje również na postanowienie w przedmiocie środków zapobiegawczych, w tym w przedmiocie stosowania lub przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania.
Art. 252. [Zażalenie]
§ 1. Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.
§ 3. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego sąd rozpoznaje niezwłocznie, z tym że zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami.
W praktyce wymiaru sprawiedliwości zasadniczy problem sprawia zwrot „bezpośrednio dotyczy” w odniesieniu do osób które mają legitymacje do zaskarżenia niekorzystnego w ich ocenie postanowienia. W potocznym rozumieniu, tymczasowe aresztowanie dotyczy również rodziny podejrzanego – osób dla niego najbliższych – gdyż jest on wyrywany z rzeczywistości i osadzany w warunkach izolacji. Niestety Sąd Najwyższy w swym orzecznictwie przesądził, że osobą której postanowienie bezpośrednio dotyczy, jest tylko taka osoba, nie będąca stroną, do której odnosi się wprost ta decyzja procesowa.
Na gruncie art. 459 § 3 k.p.k. przyjąć należy, że osobą, której postanowienie „bezpośrednio dotyczy”, jest tylko taka osoba nie będąca stroną, do której odnosi się wprost ta decyzja procesowa – Postanowienie Sądu Najwyższego z 18 lipca 2000 r., IV KZ 63/00
Zażalenie na tymczasowe aresztowanie – do jakiego sądu?
Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania wnosi się do sądu odwoławczego, za pośrednictwem sądu, który wydał postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania.
Sądem odwoławczym w przypadku sądu rejonowego będzie właściwy sąd okręgowy, natomiast w przypadku sądu okręgowego będzie to sąd apelacyjny. Od postanowienia sądu apelacyjnego przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego, orzekającego w składzie 3 sędziów.
| – | Sąd I instancji | Sąd II Intancji |
| 1 | sąd rejonowy | sąd okręgowy |
| 2 | sąd okręgowy | sąd apelacyjny |
| 3 | sąd apelacyjny | sąd apelacyjny – skład 3 osobowy |
Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie postępowania karnego zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego sąd rozpoznaje niezwłocznie a zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania zażalenia wraz z niezbędnymi aktami. Niestety praktyka pokazuje, że powyższy czas niejednokrotnie jest zdecydowanie dłuższy.
Zażalenie na tymczasowe aresztowanie – posiedzenie?
Zażalenie na postanowienie sądu I instancji o zastosowaniu tymczasowego aresztowania lub przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania rozpoznawane jest przez sad odwoławczy (sąd okręgowy lub sąd apelacyjny) na posiedzeniu. Jawność posiedzenie jest wyłączona dla publiczności.
O posiedzeniu w przedmiocie rozpoznania zażalenia na postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania sąd odwoławczy (sąd okręgowy lub sąd apelacyjny) zawiadamia podejrzanego oraz jego obrońcę.
Co ważne, strony mają prawo, a nie obowiązek stawiennictwa na posiedzeniu sądu odwoławczego, na którym będzie rozpatrywane zażalenie na postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania. Podejrzany, który został tymczasowo aresztowany – przebywając w areszcie śledczym – może samodzielnie lub za pośrednictwem swojego obrońcy, złożyć wniosek o sprowadzenie go na termin posiedzenia. Niestety w praktyce wymiaru sprawiedliwości wnioski te są rozpatrywane pozytywnie niebywale rzadko.
Na zażalenie sądu II instancji co do zasady nie przysługuje zażalenie, chyba że jest on sądem faktycznie stosującym tymczasowe aresztowanie. Z taką sytuacją mamy do czynienia, kiedy sąd I instancji nie uwzględnia wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania, a następnie na skutek zażalenia prokuratora sąd II instancji zmienia to postanowienie i faktycznie stosuje tymczasowe aresztowanie. Wtedy obrońcy i podejrzanemu przysługuje zażalenie, za pośrednictwem sądu II instancji, do składu równorzędnego tego samego sądu.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.
