Nie ma powszechnie dostępnych narzędzi, które mogłoby pozwolić osobom postronnym na sprawdzenie, czy toczy się w ich sprawie – czynu którego się hipotetycznie dopuściły – postępowanie karne. Dopiero w przypadku bycia stroną postępowania karnego na etapie postępowania przygotowawczego – tj. pokrzywdzonym lub podejrzanym, można zasięgnąć informacji o toczącym się postępowaniu karnym. To organy ścigania oraz Prokuratura decydują, jakich informacji dotyczących postępowania udzielą.
Jak sprawdzić czy toczy się przeciwko mnie postępowanie?
Jeśli postępowanie karne toczy się przeciwko konkretnej osobie – znajduje się w postępowaniu przygotowawczym w fazie in personam – to znaczy, że zostało wobec konkretnej osoby wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów, które zostało ogłoszone podejrzanemu, a następnie został on niezwłocznie przesłuchany.
Odmiennie ma się sytuacja, w której postępowanie zostało wszczęte, natomiast tyczy się w sprawie – in rem. Organy postępowania przygotowawczego gromadzą dowody oraz próbują ustalić, czy czyn zabroniony został popełnione, a jeśli tak to przez kogo. W tym przypadku osoba podejrzewana (nie mylić z podejrzanym), która jest w kręgu zainteresowań organów ścigania co do zasady nie otrzyma informacji o tym, czy i jakie postępowanie się wobec niej toczy. Należy pamiętać, że jawność postępowania przygotowawczego jest znacznie ograniczona, zarówno w ujęciu zewnętrznym – dla społeczeństwa, jak i wewnętrznym – dla stron (podejrzany i pokrzywdzony) oraz ich przedstawicieli (obrońca). To nadzorujący sprawę Prokuratorzy i wykonujący czynności przedstawiciele organów ścigania decydują o tym, jakie informacje, komu i w jakim zakresie są udostępniane.
Z naszego doświadczenia wynika, że podejrzani w sprawach o charakterze międzynarodowym często dowiadują się o fakcie prowadzonego postępowania ze stron polskich oraz międzynarodowych organów ścigania – w przypadku wydawania listów gończych i poszukiwań, częstokroć informacje te są publikowane na właściwych stronach internetowych.
Cennym źródłem informacji na temat toczących się postępowań są również doniesienia medialne związane z realizacjami dokonywanymi przez służby, szczególnie w zakresie przestępczości zorganizowanej, które cyklicznie publikowane są na stronach Prokuratury i organów ścigania.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej, każda sprawa karna powinna być analizowana indywidualnie.
Przydatne przepisy – przeglądanie akt sprawy karnej i sporządzanie odpisów
Art. 156. [Przeglądanie akt sprawy, czynienie odpisów i kserokopii]
§ 1. Stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta sprawy sądowej oraz daje możność sporządzenia z nich odpisów lub kopii. Za zgodą prezesa sądu akta te mogą być udostępnione również innym osobom. Informacje o aktach sprawy mogą być udostępnione także za pomocą systemu teleinformatycznego, jeżeli względy techniczne nie stoją temu na przeszkodzie.
§ 1a. (uchylony).
§ 2. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy wydaje się odpłatnie kopie dokumentów z akt sprawy. Kopie takie wydaje się odpłatnie, na wniosek, również innym stronom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym. Zarządzenie w przedmiocie wniosku może wydać również referendarz sądowy. Od kopii wykonanej samodzielnie nie pobiera się opłaty.
§ 3. Prezes sądu lub referendarz sądowy może w razie uzasadnionej potrzeby zarządzić wydanie odpłatnie uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy.
§ 4. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”, przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i kopii odbywa się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd. Uwierzytelnionych odpisów i kopii nie wydaje się, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 5. Jeżeli nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów lub kopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kopie. W przedmiocie udostępnienia akt, sporządzenia odpisów lub kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów lub kopii prowadzący postępowanie przygotowawcze wydaje zarządzenie. W wypadku odmowy udostępnienia akt pokrzywdzonemu na jego wniosek należy poinformować go o możliwości udostępnienia mu akt w późniejszym terminie. Z chwilą powiadomienia podejrzanego lub obrońcy o terminie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego pokrzywdzonemu, jego pełnomocnikowi lub przedstawicielowi ustawowemu nie można odmówić udostępnienia akt, umożliwienia sporządzania odpisów lub kopii oraz wydania odpisów lub kopii. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom. Prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej.
§ 5a. W razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów dołączonych do wniosku, z wyłączeniem dowodów z zeznań świadków, o których mowa w art. 250 § 2b.
§ 5b. Przepis § 5 stosuje się odpowiednio do udostępniania akt zakończonego postępowania przygotowawczego.
§ 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłaty za wydanie kopii dokumentów oraz uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy, mając na uwadze koszt wykonania takich kopii i odpisów.
Art. 156a. [Udostępnianie danych lub oryginałów dokumentów]
Dane lub oryginały dokumentów znajdujące się w załączniku adresowym udostępnia się wyłącznie organom państwowym oraz organom samorządu terytorialnego na ich wniosek, jeżeli jest to niezbędne dla wykonywania ustawowych zadań tych organów. Można je udostępnić także na wniosek innych instytucji lub osób, jeżeli przemawia za tym ich ważny interes.
Art. 157. [Odpisy orzeczeń i protokołów]
§ 1. Stronom oraz osobom, których orzeczenie bezpośrednio dotyczy, należy na ich żądanie nieodpłatnie wydać jeden uwierzytelniony odpis każdego orzeczenia. Odpis wydaje się z uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono.
§ 2. W sprawach, w których wyłączono jawność ze względu na ważny interes państwa, osobom, o których mowa w § 1, wydaje się tylko odpis orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji, bez uzasadnienia.
§ 3. Nie można odmówić stronie zezwolenia na sporządzenie odpisu protokołu czynności, w której strona uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niej lub sporządzonego z jej udziałem.
Art. 158. [Przeglądanie akt sądowych przez prokuratora]
§ 1. Prokurator może przeglądać akta sprawy sądowej w każdym jej stanie oraz żądać przesłania mu ich w tym celu, jeżeli nie tamuje to biegu postępowania i nie ogranicza dostępu do akt innym uczestnikom postępowania, a zwłaszcza oskarżonemu i jego obrońcy.
§ 2. W razie przesłania akt prokuratorowi jest on obowiązany udostępnić je stronie, obrońcy lub pełnomocnikowi.
Art. 159. [Udostępnienie akt – zażalenie]
Na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym przysługuje stronom zażalenie; na zarządzenie prokuratora zażalenie przysługuje do sądu.